بازی رومیزی، بردگیم یا بازی فکری، کدام درست است؟

در مقاله جامع بازی رومیزی درباره تقریبا تمام مفاهیم کلی و جزئی این خانواده از بازی ها صحبت شد. مطلب حاضر قرار است درباره نام گذاری و اصطلاحات رایجی که به عنوان نام این خانواده توسط مردم استفاده می شود پرداخته شود. در واقع قرار است درباره تفاوت بازی رومیزی و بردگیم صحبت کنیم.

مقاله همه چیز درباره بازی رومیزی | مقاله جامع بردگیم 1401 را ببیند.

طرح مسئله: بردگیم، بازی فکری، بازی رومیزی، گیم برد، بازی تخته ای یا …

نام گذاری فارسی بازی های رومیزی، به عنوان خانواده ای مستقل و روبه گسترشی از حوزه سرگرمی، یکی از موضوعات نسبتا پر اختلاف بین جامعه بازیکان این دسته از بازی هاست. متناسب با مخاطبین متنوع بازی رومیزی در ایران، نام گذاری این دسته از سرگرمی هم دچار تنوع و چند دستگی شده که البته لزوما یک نکته منفی به حساب نمی آید. قرار است در این مطلب کمی به این مسئله بپردازیم.

در واقع مسئله اصلی ترجمه فارسی دو عبارت “Tabletop Game” و “Board Game” می باشد. قرار است که به بررسی ترجمه های رایج برای دسته مخاطبین مختلف بپردازیم و سپس استفاده از هر کدام از این ترجمه ها را اولویت بندی کنیم.

بازی فکری و بازی تخته ای، ریش سفیدان دنیای سرگرمی!

به طور تاریخی و عمومی تر، سالیان سال است که مردم ایران این دسته از بازی ها را که اجزایی مثل تاس و مهره دارند و در آن ها دو یا چند رو در روی هم قرار می گیرند و به رقابتی نسبتا فکری و گاها با چاشنی شانس می پردازند، به اسم “بازی فکری” می شناسند. از شطرنج و بازی های قدیمی تر گرفته تا بازی های بروز تری مثل مونوپولی و کاتان.

از سوی دیگر به دلیل همه گیری بازی تخته نرد، و شباهت بازی های رومیزی به این بازی، با ضریبی کمتر، عده ای از این دسته از بازی های تخت عنوان “بازی تخته ای” هم یاد می کنند. در واقع می توان گفت تخته نرد و شطرنج از قدیمی ترین بازی های شناخته شده در ایران هستند که غالب مردم آن ها را می شناسند. بازی های قدیمی تری هم وجود دارند که در مطلب مفصل دیگری به آن پرداخته ایم.

مقاله تاریخچه بازی رومیزی | سفر 6000 ساله بردگیم ها را ببیند.

پس با اندکی تامل می توان دو اصطلاح “بازی فکری” و “بازی تخته ای” را اصطلاحات قدیمی تر و در نتیجه جا افتاده تری در بین مردم ایران برای خانواده بازی رومیزی دانست. البته لازم به ذکر است، این دو عبارت ربط مستقیمی به عبارت انگلیسی بازی های رومیزی یعنی Tabletop Games و Board Games ندارند و بیشتر بر اساس کاربرد عامیانه این بازی ها بین مردم بوده است. به نوعی گویی اصطلاح “بازی فکری” عامیانه تر و عمومی تر است.

طلوع بردگیم ها: عصر جدید بازی های رومیزی در ایران

نسبت به دو عبارت قبل، کلمه “بُردگیم” را، که فارسی شده عبارت انگلیسی Board Games است،می توان مدرن تر و جدید تر دانست. حدودا از اوایل دهه 90 شمسی و تا میانه این دهه، کلماتی از قبیل “بُردگیم” یا گاها “گیم بُرد” وارد ادبیات افراد نزدیک تر به حوزه بازی یا اصطلاحا “گیمر” می شوند.

به طوری که امروز هم عمده افرادی که در حوزه مخاطبین خاص این خانواده از بازی ها قرار می گیرند، به جای استفاده از اصطلاحاتی مثل بازی فکری، بازی تخته ای، بازی رومیزی و … از بُردگیم استفاده می کنند. به نوعی گویی اصطلاح “بردگیم”، گیمر پسند تر و خاص تر است.

البته آمار نشان می دهد که استفاده از این کلمات پیشینه طولانی تری دارند، اما آنچه مورد بررسی است، ادبیات عامه جامعه ایران و غالب ادبیات گفتاری آنها درباره این خانواده از بازی هاست.

دوگانه بُردگیم یا بوردگیم

لازم به ذکر است که در نوشتار این عبارت، بین افرادی که جامعه خواص بازی های رومیزی ایران را تشکیل می دهند هم اختلافاتی وجود دارد؛ عده ای “بردگیم” را درست می دانند و عده ای “بوردگیم” را. که می بینیم اختلاف اصلی بر سر نوشتار فارسی کلمه انگلیسی Board به دو صورت “بُرد” یا “بورد” است!

خلق بازی رومیزی: ابتدای گسترشی عظیم!

با تلاش علاقه مندان دنیای تازه متولد شده بازی فکری در ایران از اوایل دهه نود شمسی تا به امروز، که یادآوری تعدادی از آنها مثل سایت خوب رومیز گیمز، شرکت سرزمین ذهن زیبا، کافه گیم های مختلف سطح شهر تهران مثل کافه برد و کافه گیک و …، خالی از لطف نیست، عبارت فارسی “بازی رومیزی” به عنوان معادل فارسی “بردگیم” جای خود را بین ادبیات علاقه مندان این دنیا پیدا کرد.

همچنین ببینید: درباره کافه بردگیم ها | مکانی برای دورهم شاد بودن!

وارد شدن بازی رومیزی به خانه ها

این نام گذاری دنیای بُردگیم ها یا بازی های رومیزی را وارد فاز جدیدی کرد. فاز جدیدی که در آن بردگیم ها مدرن تر و سنگین تر، که تا قبل صرفا خوراک کافه ها و گیمر های خاص بودند، وارد فضای زندگی مردم عمومی تر و مخاطبین عام تر بازی رومیزی شدند.

البته اشاره به شیوع ویروس کرونا و گسترش نسبی نیاز مردم به بازی های فکری و این خانواده از بازی ها، برای پر کردن دورهمی ها و ایجاد نشاط و شادی، هم از دلایل دیگری بود که به گسترش این بازی ها در بین خانواده های ایرانی کمک کرد. توجه شما را به گزارشی از روزنامه همشهری در سال 1399 شمسی درباره بردگیم ها جلب می کنیم.

مقاله بفرمایید هیجان بازی‌های رومیزی در روزنامه همشهری را ببینید.

ترجمه و بازگردانی بردگیم ها

در ادامه گسترش پر سرعت بازی های فکری در ایران، نرخ قابل توجهی از بازی های رومیزی مطرح در دنیا، وارد فرآیند ترجمه و بازگردانی برای مخاطب ایرانی شدند که این امر جهشی برای گسترش این بازی ها بود.

از جمله این بازی های معروف می توان به بازی رومیزی جالیز، بازگردانی از بازی کارتی Bohnanza، بازی رومیزی استوژیت، بازگردانی از بازی رومیزی محبوب Dixit، بازی کارتی رکب، بازگردانی از بازی کارتی Condottiere و … اشاره کرد.

خلق مفهومی به نام طراحی بازی رومیزی یا طراحی بردگیم

اما جالب اینجاست که این گسترش، محدود به این ترجمه و بازگردانی ها نشد و فضایی را مهیا کرد که افرادی دست به قلم شده و دست به طراحی بازی رومیزی بزنند.

نتیجه این امر خلق بازی های صفر تا صد ایرانی تحت عنوان بازی رومیزی ایرانی شد. بازی هایی مثل بازی رومیزی بلاد، از تیم اسلیما گیمز، بازی رومیزی واردا، از یک زن و شوهر خلاق و گیمر ایرانی، بازی رومیزی آنتی آنزیم، از آقای اقبال هژبر و … .

پس وارد شدن کلمه “بازی رومیزی” به عنوان نماینده ای برای کلماتی مثل بُردگیم، بوردگیم، گیم برد، بازی فکری، بازی تخته ای، سرگرمی فکری، بازی دورهمی و … نه تنها یک نام گذری بود، بلکه دنیای سرگرمی های فکری را در ایران وارد فاز جدیدی از تحول کرد.

بازی رومیزی، بازی فکری، بُردگیم، بازی تخته ای یا … کدام درست است؟

تاکنون درباره کلماتی که معادل بازی فکری استفاده می شود صحبت کردیم و اقتضاعات زمانی ورود هر کدام به دنیای بازی ها را تا حدی بررسی نمودیم. نکته مهمی که لازم است یاد آوری شود این است که: در حالت کلی تمام این کلمات معادل یکدیگر به حساب می آیند.

اما همانطور که اشاره کردیم به طور کلی آنچه در عموم جامعه از قدیم رایج بوده این بود که به مجموعه این سبک بازی های دورهمی و رومیزی، بازی فکری یا بازی تخته ای گفته می شد. اما به مرور با گسترش این سبک بازی ها در ایران، کلماتی مثل بازی رومیزی و بُردگیم جای خود را در ادبیات مردم باز کردند.

باز هم اشاره می شود که کلمه های مبدا ما در کلمه انگلیسی Board Game و Tabletop Game می باشند. لازم است بدانیم که Tabletop games کلمه عام تری می باشد. ترجمه تحت الفظی و اصطلاحی این دو کلمه به فارسی به صورت زیر است:

البته در زبان فارسی تفاوت های دو عبارت انگلیسی تقریبا محسوس نیست. نهایتا بهتر است سعی شود روی کلمه های واحد و معنی داری مثل “بازی رومیزی” تمرکز شود؛ که هم فارسی است و هم مفهوم آن برای مخاطب قابل لمس تر است

جمع بندی

امروز جامعه عمومی روبه رشد علاقه مندان به بازی های رومیزی و بردگیم ها، صرف نظر از نام گذاری این دسته ها نیاز دارند بیشتر و بیشتر با این دسته از بازی ها آشنا شوند. حالا با هر عنوانی که شده. و آن ها را به عنوان خوراکی برای تامین گرمی و نشاط بخش اعظمی از دورهمی های خود قرار دهند.

از این رو رسالت اصلی تولید کنندگان محتوای بازی فکری، باید این باشد که تلاش کنند این دسته از بازی ها را وارد سبد ماهیانه و شاید هفتگی سرگرمی خانواده ها بکنند.

سوالات متداول درباره بردگیم