تاریخچه بازی رومیزی | سفر 5000 ساله بردگیم ها

وقتی می خواهیم درباره تاریخچه بازی رومیزی یا بردگیم ها صحبت کنیم، باید سفری دور و دراز به گذشته تاریخ بشریت داشته باشیم. به هزاره های قبل. زمانی که انسان های برای زنده ماندن ناچار به شکار بودند، اما بازی را از سبک زندگی خود دور نکرده بودند.

بازی رومیزی چیست ؟

قبل از اینکه وارد بررسی تاریخچه بردگیم ها شویم، نیاز است که درباره تعریف بازی رومیزی صحبت توضیحات کوتاهی بدهیم. بازی رومیزی یا بازی فکری یا بردگیم دسته ای از بازی های دورهمی است که در آن تعدادی از افراد دورهم جمع شده و برای دقایقی با فکر کردن، برنامه ریزی، مذاکره، تاس ریختن و … به رقابت جدی یا سرگرم کننده می پردازند. ابزار اصلی این نوع سرگرمی، قطعاتی مثل کارت، تاس، برد یا صفحه، توکن، ژتون و … می باشد که تاریخچه ای طولانی در فرهنگ های ملت های مختلف دارند.

همچنین ببینید: همه چیز درباره بازی رومیزی | مقاله جامع بردگیم 1402

تاریخچه بازی رومیزی در دوران باستان

بازی‌ های رومیزی یا بردگیم ها در طول تاریخ در بیشتر فرهنگ‌ها و جوامع وجود داشته، از خلال فرهنگ آنها سفر کرده و تکامل یافته اند. این سیر تکاملی همچنین ریشه عمیقی در سبک زندگی انسان ها داشته است. این فرآیند حتی در کشور ما ایران هم وجود داشته. تعدادی از مکان‌های تاریخی، آثار و اسناد مهم، بازی‌ رومیزی اولیه مانند بردگیم مربوط به تمدن جیرفت در ایران را بیان می‌کنند. *

از قدیمی ترین بازی های رومیزی تاریخ می توان بازی سنت (Senet) را نام برد. اسنادی از این بازی در مقبره مرکنرا (Merknera’s) در حدود 2700 تا 3300 سال پیش از میلاد، در دوران پیش از سلسله اول مصر یافت شده است. همچنین پیش از سلسله مصر، بازی مِهان (Mehan) وجود داشته است.

بدین ترتیب تاریخچه بازی رومیزی یا بردگیم به حدود 5300 سال پیش باز می گردد. قدمتی به بلندای تاریخ تمدن بشری. از دیگر بازی رومیزی های کهن می توان به بازی سگ ها و شغال ها ( Hounds and Jackals) یکی دیگر از بازی های تخته ای مصر باستان، در حدود 2000 قبل از میلاد، اشاره کرد. اولین مجموعه کامل این بازی از یک مقبره مربوط به سلسله سیزدهم مصر کشف شد. این بازی همچنین در بین‌النهرین و قفقاز محبوب بوده است. بازی رومیزی دیگر تخته نرد محبوب است که بیش از 5000 سال پیش در بین النهرین باستان سرچشمه گرفت. این بازی رومیزی امروزه هم جزو بازی های محبوب است.

تاریخچه بازی رومیزی در آسیای شرقی به خصوص به سمت هند و چین، بازار داغی دارد. آشتاپادا (Ashtapada)، شطرنج (Chess)، پاچیسی (Pachisi) و چاوپار (Chaupar) سرچشمه گرفته هند باستان و بازی محبوب گو (Go) و لیبو (Liubo) ، از چین هستند. همچنین بازی رومیزی پاتولی (Patolli) در مَزو آمریکا که توسط آزتک‌های باستانی (سرخپوستان مکزیک) بازی می‌شد و یا بازی سلطنتی اور (Ur) که در مقبره سلطنتی اور پیدا شده و قدمت آن به بین‌النهرین ۴۶۰۰ سال پیش می‌رسد. اولین لیست بازی های شناخته شده، فهرست بازی های بودا است.

تاریخچه بازی رومیزی در اروپا

تاریخچه بازی رومیزی در اروپا سنت دیرینه ای دارند. قدیمی‌ترین سوابق این بازی هر در اروپا به حماسه های ایلیاد هومر (نوشته شده در قرن هشتم قبل از میلاد) برمی‌گردد، که در آن او از بازی یونانی باستان پتیا (Petteia) نام می‌برد. پتیا، بعداً به بازی لاترونهای رومی (Ludus Latrunculorum) تبدیل شد. در عین حال تاریخچه بازی رومیزی در اروپای باستان منحصر به دنیای یونانی-رومی نبود. در ایرلند باستان، بازی فیدل یا فیشال (Fidchell or Ficheall) حداقل به سال ۱۴۴ پس از میلاد بازمی‌گردد. یک تابلوی فیچل متعلق به قرن دهم در شرکت وستمیت ایرلند کشف شده است.

از طرفی ارتباط تاس و کارت با مفهوم قمار در فرهنگ های گذشته باعث شد که همه بازی‌های رومیزی که تاس جزوی از آنهاست، به جز تخته نرد، به عنوان ابزاری برای لاتاری(قرعه کشی) برای شوها و برنامه های جمعی و رسانه ای در بازه زمانی ۱۷۱۰ و ۱۸۴۵ میلادی به کار گرفته شوند. نهایتا در نیمه دوم قرن هجدهم میلادی بود که تولیدکنندگان اولیه بازی های رومیزی به وارد عرصه شدند. همزمان با شکل‌گیری سلطه جهانی امپراتوری بریتانیا، محبوبیت جهانی بازی‌های رومیزی، با مضامین و برندهای خاص، به فرآیندی صعودی تبدیل شد.

یکی از افراد تاثیر گذار در بریتانیا جان والیس، ناشر بازی‌های رومیزی بود. او که یک کتاب‌فروش، نقشه‌فروش، چاپگر، فروشنده موسیقی و نقشه‌بردار انگلیسی بود، با پسرانش جان والیس جونیور و ادوارد والیس توانست به یکی از پرکارترین ناشران بازی‌های رومیزی در اواخر قرن ۱۸ و اوایل قرن ۱۹ تبدیل شود. بازی های رومیزی در اروپا در فضای آموزش های غیر مستقیم و مستقیم هم وارد شدند. برای نمونه بازی کریگشپیل(Kriegsspiel) یکی ژانر از بازی‌های جنگی است که در قرن 19 در پروس (کشوری پیشین، در مرکز قارۀ اروپا) برای آموزش تاکتیک‌های جنگی به افسران توسعه یافت.

تاریخچه بازی رومیزی در آمریکا

تاریخچه بازی رومیزی در آمریکا جزو عجیب ترین تارریخچه هاست. به دلایل سیاسی آمریکای قرن هفدهم و هجدهم رابطه خوبی با بازی ها، بخصوص بازی های رومیزی نداشتند. در واقع زندگی کشاورزی این کشور بود که زمان کمی برای بازی باقی می‌گذاشت. اگر چه بازی هایی مثل چکرز، بولینگ و ورق ناشناخته نبودند. سوی غالب مردم، از نظر نفوذ اجتماعی، آن زمان از آمریکا را زائران و پیوریتان‌های نیوانگلند تشکیل می دادند، (پیوریتن ها فرقه‌ای هستند که علیه سنن مذهبی قیام نموده و طرفدار سادگی در نیایش بودند) که از بازی کردن روی گردان بوده و تاس را ابزار شیطان می‌دانستند.

وقتی فرماندار ویلیام برادفورد در روز کریسمس ۱۶۲۲ گروهی از غیر پیوریتن‌ها را کشف کرد که در خیابان‌ها توپ بازی می‌کردند، میله بازی (pitching the bar) می‌کردند و ورزش‌های دیگر را در خیابان‌ها دنبال می‌کردند، وسایل آنها را مصادره کرد و آنها را سرزنش کرد.

برای تحقیق تاریخچه بازی رومیزی، کمی که جلوتر بیاییم به آثاری مثل بازی رومیزی تور مسافرتی آمریکا (Traveller’s Tour Through the United States)  و بازی دخترانه آن، تور مسافرتی اروپا (Travellers Tour Through Europe) می رسیم که  توسط کتابفروش شهر نیویورک (F. & R. Lockwood) در سال ۱۸۲۲ منتشر شده و ادعا می کند که اولین بازی رومیزی منتشر شده در ایالات متحده است.

در واقع می توان گفت اولین بازی رومیزی منتشر شده در ایالات متحده بر اساس اخلاقیات مسیحی بود. برای مثال، عمارت خوشبختی، بازیکنان را در مسیری از فضایل و رذیلت‌ها می فرستاد که به عمارت خوشبختی (بهشت) منتهی شد. بازی پاپ و بت پرست، یا محاصره دژ شیطان توسط ارتش مسیحی تصویری را بر روی تابلوی خود نشان می‌دهد که یک زن هندو در حال ارتکاب جرمی در برابر مبلغان دین درآمده. مبلغان به عنوان “نماد بی گناهی، اعتدال، و امید” به رنگ سفید درآمده اند، در حالی که مسیحی و بت پرست سیاه پوش شده اند، رنگ “افسردگی و اندوه”.

تجاری شدن بازی های رومیزی در آمریکا از اواسط قرن نوزدهم تولید شروع شد. زمانی که صنعت چاپ به چاپ تک رنگ محدود شده و نیاز بود که با زحمت توسط تیم‌هایی از زنان جوان کارخانه‌ای با دستمزد کم تولید می شد. پیشرفت در کاغذسازی و چاپ در این دوره، تولید تجاری بازی های تخته ای نسبتاً ارزان را امکان پذیر کرد.  مهم‌ترین پیشرفت، توسعه کرومولیتوگرافی (یک روش نقاشی) بود، یک دستاورد فن‌آوری که تصاویر پررنگ و پررنگ را با قیمت‌های مقرون به صرفه در دسترس قرار داد. بازی‌ها برای یک بازی کارتی کوچک ۲۵ دلار آمریکا و برای بازی‌های پیچیده‌تر ۳ دلار هزینه دارند.

مذهب قالب مردم هم از طرفی اتفاقات موثری در این سبک از بازی های رقم زد. برای مثال پروتستان های آمریکایی معتقد بودند که زندگی با فضیلت منجر به موفقیت می شود. اما در اواسط قرن، زمانی که کشور ماتریالیسم و ​​سرمایه داری را پذیرفت، این اعتقاد به چالش کشیده شد.

در سال ۱۸۶۰، «بازی شطرنجی زندگی» (The Game of Life) به بازیکنان برای فعالیت‌های روزمره مانند حضور در دانشگاه، ازدواج و ثروتمند شدن پاداش می‌داد.  زندگی روزمره به جای زندگی ابدی مورد توجه بازی های رومیزی قرار گرفت. این بازی اولین بازی بود که به جای فضایل مذهبی، بر فضایل سکولار (غیر دینی) تمرکز کرد، و در سال اول ۴۰۰۰۰ نسخه فروخت.

این بازی در سال ۱۸۸۶ توسط شرکت نیویورک سیتی برادران مک‌لافلین منتشر شد و یکی از اولین بازی‌های رومیزی مبتنی بر ماتریالیسم و ​​سرمایه‌داری بود که در ایالات متحده منتشر شد. این بازی یک بازی رومیزی معمولی از نوع Roll and Move است. بازیکنان نشانه های خود را در طول مسیر در چرخش فلش به سمت هدف در انتهای مسیر حرکت می دهند. برخی از فضاهای موجود در مسیر، بازیکن را به جلو می برد در حالی که برخی دیگر او را به عقب می فرستند.

سوی دیگر تاریخچه بازی رومیزی در ۱۸۸۰ ، آمریکایی‌ها شاهد انتشار بازی‌های الجزیری بودند که به بازیکنان اجازه می‌داد از قهرمانان سرمایه‌دار عصر تقلید کنند. یکی از اولین بازی‌هایی از این دست، «بازی پسر پیام‌رسان ناحیه»، این ایده را تشویق کرد که پست‌ترین پسر پیام‌رسان می‌تواند از نردبان شرکت به بالاترین پله خود صعود کند.  این گونه بازی‌ها حاکی از آن بود که انباشت ثروت باعث افزایش موقعیت اجتماعی می‌شود.  بازی‌های رقابتی سرمایه‌داری در سال ۱۹۳۵ با مونوپلی (Monopoly)، موفق‌ترین بازی رومیزی تجاری در تاریخ ایالات متحده، به اوج خود رسید.

برادران مک‌لافلین بازی‌های مشابهی را بر اساس موضوع پسر تلگراف منتشر کردند، از جمله بازی پسر تلگراف یا شایسته پاداش. گرگ داونی در مقاله خود با عنوان «شبکه‌های اطلاعاتی و فضاهای شهری: مورد پسر پیام‌رسان تلگراف» خاطرنشان می‌کند که خانواده‌هایی که می‌توانستند نسخه لوکس بازی را در جعبه چوبی آن بخرند، نباید پسران خود را برای چنین شاگردی خشنی، در دنیای کار میفرستادند.

 مارگارت هوفر دوره ۱۸۸۰-۱۲۲۰ را به عنوان “عصر طلایی” بازی های تخته ای در آمریکا توصیف کرد. محبوبیت بازی‌های تخته‌ای مانند بسیاری از آیتم‌ها از طریق تولید انبوه افزایش یافت، که آنها را ارزان‌تر و آسان‌تر در دسترس قرار داد. اگرچه آمار دقیقی وجود ندارد، برخی از محققان معتقدند که در قرن بیستم محبوبیت این سرگرمی کاهش یافته است.

همچنین ببیند: تحول بازی های رومیزی : از کاتان تا تیکت تو راید

تاریخچه بازی رومیزی در چین، هند و جهان عرب

نوبتی هم که باشد نوبت به تاریخچه بازی رومیزی در آسیای شرقی می رسد. در خارج از اروپا و ایالات متحده، بسیاری از بازی های رومیزی سنتی محبوب هستند. درچین، بازی Go (یا وی‌چی از قدیمی‌ترین ببردگیم ها) و بسیاری از انواع شطرنج ها محبوب هستند. در آفریقا و خاورمیانه، مانکالا (mancala) یک الگوی محبوب بازی رومیزی با تغییرات منطقه‌ای بسیار است.  در هند، یک بازی اجتماعی به نام کارم (Carrom) محبوب است.

قدیمی ترین بازی رومیزی قابل انجام جهان

بازی یور (The Royal Game of Ur) قدیمی ترین بازی رومیزی قابل بازی کردن در جهان است که حدود 4600 سال پیش در بین النهرین باستان باقیمانده است. قوانین بازی توسط یک ستاره شناس بابلی در سال 177 قبل از میلاد بر روی یک لوح خط میخی نوشته شده است. از این بازی که در مقبره سلطنتی یور در عراق کنونی اکتشاف شده، 5 نسخه باستانی در دنیا موجود است که این تصویر بالا از نسخه موجود در موزه بریتانیا برداشته شده است.

بازی های رومیزی در دنیای امروز

از اواخر دهه ۱۹۹۰ به بعد، رشد قابل توجه در بازار بازی های رومیزی مشاهده می شود. این امر به دلیل وجود اینترنت است، که اطلاعات بازی‌ها و یافتن حریفان، و همچنین با افزایش همگانی در اوقات فراغترا برای مردم آسان‌تر کرده است. این یک اتفاق مهم در تاریخچه بازی رومیزی است. برای مثال سایت BGG یا Boardgamegeek به عنوان بزرگترین سایت درباره بازی های رومیزی. در حدود سال ۲۰۰۰ صنعت بازی های رومیزی رشد قابل توجهی را با شرکت هایی ایجاد کرد، که تعداد زیادی از بازی های جدید را برای فروش به مخاطبان در سراسر جهان تولید می کردند.

در دهه ۲۰۱۰، تعدادی از نشریات به بازی‌های تخته‌ای به‌عنوان عصر طلایی جدید اشاره کردند، اگرچه برخی از بازی‌بازان رومیزی، ترجیح می‌دهند آن را «رنسانس» (دوره جنبش فرهنگی) بنامند، زیرا عصر طلایی، هم از پیش تعریف‌شده و هم یک اصطلاح رایج است. محبوبیت مکان های بازی روی تخته نیز در حال افزایش است.  در سال ۲۰۱۶، بیش از ۵۰۰۰ کافه بازی کافه بردگیم تنها در ایالات متحده افتتاح شد. امروزه این چنین کافه هایی در کشور خودمان ایران هم بسیار زیاد شده اند. از جمله کافه گیک، فکر، فکر کده، فکر خوب و … .

مسیر پیش روی بازی های رومیزی

بازی های رومیزی مسیر دور و درازی را در طول تاریخ طی کرده اند. امروزه جامعه مخاطبین آنها به صدها هزار نفر در جهان می رسد و با وجود چند ده هزار عنوان بازی در سراسر جهان، این جامعه رو به گسترش است. به امید روزی که بازی های رومیزی مهمان خانه های تمام ایرانیان باشد. در آخر شما را دعوت می کنیم به دیدن ویدئویی درباره تاریخچه بازی رومیزی:

سوالات متداول درباره تاریخچه بازی رومیزی